ΔΗΜΟΣΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Το χαμένο κέντρο της «μεταρρύθμισης». Γιάννης Παπαθεοδώρου

Σκέψεις για την πανεπιστημιακή πολιτική του μέλλοντός μας

Γιάννης Παπαθεοδώρου, The Books’ Journal 3 (2011), 22/12/2010

1. Διαβούλευση : συναίνεση ή διάλογος ;

Τον τελευταίο καιρό, και με αφορμή το προβληματικό κυβερνητικό «Κείμενο Διαβούλευσης» για τη μεταρρύθμιση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, ξεκίνησε στα Τμήματα, στους συλλόγους, στις Συγκλήτους αλλά και στον ευρύτερο δημόσιο χώρο μια γόνιμη διαδικασία διαλόγου με στόχο τη συγκρότηση μιας ακαδημαϊκής πρότασης για την επιβίωση και την ανάπτυξη του ελληνικού δημόσιου πανεπιστημίου, μέσα σε συνθήκες της οικονομικής κρίσης. Είναι ίσως η πρώτη φορά που, μετά το «νόμο-πλαίσιο» του 1982, το πανεπιστήμιο αναστοχάζεται κριτικά τον εαυτό του : τις αδράνειές του, τις συντεχνιακές εξαρτήσεις του, τις στρεβλώσεις της αυτοδιοίκητης λειτουργίας του, την ακαμψία του αλλά και τα επιτεύγματά του, τις επιδόσεις του, την επιστημονική δυναμική του. Είναι, επίσης, η πρώτη φορά που, με ευθύνη του αρμόδιου Υπουργείου, η συζήτηση αυτή διεξάγεται μέσα σε ένα κλίμα γενικευμένης απαξίωσης και σχεδόν καθημερινής αρνητικής προπαγάνδας προκειμένου να πληγεί το ακαδημαϊκό αλλά και το κοινωνικό κύρος του δημόσιου πανεπιστημίου.

ς τώρα, πάντως, οι αΩντιδράσεις απέναντι στις προτεινόμενες αλλαγές μπορούν, συμβατικά έστω, να χωριστούν σε τρεις κατηγορίες. Η μια περιλαμβάνει το βροντερό «όχι σε όλα» ∙ πρόκειται για το γνωστό αμυντικό δόγμα που, σε διάφορες παραλλαγές, επαναλαμβάνει μονότονα τη νοσταλγία για ένα αρχαϊκό ανεπιστήμιο αποκομμένο από τις εξελίξεις και τη διεθνή πραγματικότητα ∙ ένα πανεπιστήμιο που θα μοιάζει είτε με προκεχωρημένο φυλάκιο της ταξικής σύγκρουσης απέναντι στο νεοφιλελευθερισμό είτε με φέουδο κλειστών ομάδων εξουσίας. Η άλλη κατηγορία περιλαμβάνει όσες και όσους έσπευσαν, στο όνομα μιας αφελούς προτυποποίησης, να χαιρετίσουν τις προτεινόμενες αλλαγές, διακηρύσσοντας τη βαρύγδουπη κοινοτοπία ότι «έτσι συμβαίνει κι αλλού». Σύμφωνοι ∙ μόνο που «αλλού» έχει ήδη αρχίσει και κοστίζει πολύ ακριβά η μετατροπή της «κοινωνία της γνώσης» σε μια διαχειριστική εργαλειοποίηση και εμπορευματοποίηση της γνώσης. Η τρίτη κατηγορία, τέλος, περιλαμβάνει ένα ευρύ ακαδημαϊκό τόξο (Τμήματα, Σύγκλητοι, Σύνοδος Πρυτάνεων, ΠΟΣΔΕΠ), που πρόσφατα κατέθεσε μια μεταρρυθμιστική πρόταση, με άξονα ένα πανεπιστήμιο που αυτοδιοικείται, αξιολογείται και λογοδοτεί στην ελληνική κοινωνία. Με αποχρώσεις και παραλλαγές, η πανεπιστημιακή αντι-πρόταση επιμένει στη διαμόρφωση στρατηγικών που θα διασφαλίζουν την ήπια μετάβαση στο νέο περιβάλλον του πανεπιστημίου, με πολιτικές εγγυήσεις και ακαδημαϊκά κριτήρια. Ας ελπίσουμε, λοιπόν, ότι η τελική αξιολόγηση και σύνθεση των προτάσεων θα οδηγήσει σε ένα λειτουργικό «νόμο-πλαίσιο», που θα έχει ενσωματώσει και τη φωνή της ακαδημαϊκής κοινότητας.

............................................................................................................................
.......................................................................................................................

2. Αυτοδιοίκηση ή «μοντέλα διοίκησης» : το χαμένο κέντρο της «μεταρρύθμισης».


Ας ξεκινήσουμε από τα αυτονόητα. Η τελική πρόταση για τη μεταρρύθμιση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν μπορεί να αλλοιώνει τους δημοκρατικούς θεσμούς πανεπιστημιακής εκπροσώπησης, έτσι όπως αυτοί περιγράφονται στο περίφημο άρθρο 16 του Συντάγματος. Η